علوم پایه هشتم

دستگاه عصبی مرکزی

2-نخاع: بخشی از دستگاه عصبی مرکزی است که در قسمت عقبی مغز و در کانال ستون مهره‌ها واقع است. در قسمت جلویی نخاع، بصل‌النخاع قرار دارد.نخاع، بوسیله شیارهایی به نام «شیارهای جانبی شکمی» و «جانبی پشتی» به دو نیمه راست و چپ تقسیم می‌شود.نخاع، از نظر ساختمان داخلی، دارای دو بخش: ماده خاکستری و ماده سفید است. به شاخه‌های ماده خاکستری، شاخه‌های پشتی و شکمی نخاع گویند. این شاخه‌ها بوسیله پلی از ماده خاکستری در قسمت وسط به هم متصل می‌شوند. رشته‌های عصبی که از شاخه‌های پشتی خارج می‌شوند، حسی و رشته‌هایی که از شاخه‌های شکمی خارج می‌شوند، حرکتی هستند. در مرکز نخاع، مجرای مرکزی نخاع وجود دارد که در طول نخاع ادامه می‌یابد و در قسمت جلویی با بطن چهارم در ارتباط است و حاوی مایع مغزی- نخاعی می‌باشد.

وظایف نخاع

قسمت های ساقه مغز

انواع مخلوط ها

• دومین نوع مخلوط ها مخلوطهای یکنواخت است:

2-مخلوط های یکنواخت(محلول یا همگن یا هموژن):نوعی دیگر از مخلوط هستند که در آن ها اجزای سازنده به طوز یکنواخت درهمه جا پخش شده اند و نمی توان اجزای محلول را به آسانی از یک دیگر تشخیص داد. به مخلوط های همگن ُ محلول هم می گویند. محلول مانند هر مخلوط دیگری حداقل از دو جز تشکیل می شود. حلال و حل شونده. حلال است که حل شونده را در خود حل می کند مانند آب و نمک، آب و شکر  و... .

برای مشاهده انواع مخلوط های همگن و غیره به ادامه مطلب بروید...

مغز از لحاظ تشریح (آناتومی)

مغز، از لحاظ تشریح (آناتومی) به سه بخش مخ، مخچه و ساقه مغزی تقسیم می‌شود.

الف)مخ:
شامل دو نیمکره راست و چپ است. قسمت قشری آن، به رنگ خاکستری و قسمت عمقی تر آن به رنگ سفید می‌باشد.
دو نمیکره مخ، به وسیله یک شیار طولی عمیق از هم جدا می‌شوند. اما در پایین بوسیله توده‌ای از بافت سفید مغزی با هم ارتباط دارند. در هریک از این دو نیمکره، حفره‌هایی وجود دارد که به آن‌ها بطن‌های جانبی چپ و راست گویند. بطن‌های جانبی چپ و راست، بوسیله سوراخی به بطن سوم که در بین تلاموس‌ها قرار دارد ارتباط دارند.
بطن سوم نیز بوسیله مجرایی به نام شیار سیلویوس، با بطن چهارم که بین مخچه و نخاع قرار دارد در ارتباط است.
سطح نیمکره‌های مخ، دارای نواحی برجسته و فرورفته زیادی است. نواحی برجسته آن را «شکنج» و نواحی فرورفته را «شیار» گویند. همین شیار و شکنج‌ها، سبب می‌شوند که ناحیه قشری مخ وسعت بیشتری پیدا کند.
عمیق‌ترین شیارها در مخ، شیار طولی و شیار جانبی می‌باشد. شیارهای مخ، آن را به قطعه‌های مختلف تقسیم می‌کنند که عبارتند از: قطعه پیشانی، قطعه گیجگاهی، قطعه آهیانه و قطعه پشت سری. شیار طولی، مخ را در جهت جلویی عقبی، به دو نیمکره چپ و راست تقسیم می‌کند.
هریک از نیکره‌های مخ، اعمال حرکتی نیمه مقابل بدن را کنترل می‌کنند. همیشه اعمال حرکتی نیمه راست بدن بوسیله ناحیه حرکتی نیمکره چپ مخ و اعمال حرکتی نیمه چپ بدن بوسیله ناحیه حرکتی نیمکره راست مخ، کنترل می‌شود.

ب)مخچه:
مخچه، در حفره عقبی جمجمه قرار دارد. اعمال مخچه حفظ تعادل بدن است و توسط کرمینه دو نیمکره مخچه به هم وصل شده اند. بند بازان و افرادی که ژیمیناستیک کار می کنند، با تمرین بیشتر، مخچه خود را تقویت می کنند.

ج)ساقه مغز:
قسمتی از مغز است که نیمکره‌های مخ را به نخاع متصل می‌کند و شامل: پل‌های مغزی، بصل‌النخاع و مغز میانی است.

د)تالاموس:
ساختمان‌های گرد و مدوری هستند که از ماده خاکستری مخ، تشکیل شده‌اند و در قاعده مخ قرار دارند. دستورهای حسی، ابتدا به تالاموس می‌رسند و بعد به مراکز حسی قشر مخ انتقال می‌یابند.

ه)هیپوتالاموس:
ناحیه کف بطن سوم، در زیر تالاموس، هسته‌هایی قرار دارند که در اصطلاح به آن‌ها «هیپوتالاموس» گویند. هیپوتالاموس، مرکز بسیاری از اعمال غیرارادی بدن از قبیل: تشنگی، گرسنگی، خواب و تنظیم درجه حرارت بدن است.

مغز

1-مغز:بخشی از دستگاه عصبی مرکزی است که در بالای نخاع و درون جمجمه جای دارد این بخش شامل نیمکره های مخ، نیمکره های مخچه و ساقه مغز(مغز میانی، پل مغزی، بصل النخاع)است. وزن مغز در انسان‌ها بطور متوسط بین ۱۲۵۰ تا ۱۶۰۰ گرم می‌باشد. وزن مغز با وزن بدن نیز ارتباط دارد و معمولاً افراد سنگین وزن تر دارای وزن مغز بیشتری می‌باشند. متوسط وزن مغز در مردان ۱۳۵۰ گرم و در زنان ۱۲۵۰ گرم می‌باشد. در سن ۲۰ سالگی وزن مغز به حداکثر میزان خود می‌رسد. در سنین پیری وزن مغز به علت آتروفی وابسته به سن کاهش می‌یابد. باید توجه داشت که میزان وزن مغز افراد با میزان هوش آنها ارتباطی ندارد.

انواع مخلوط های معلّق

• مخلوط های معلق( ناهمگن ) دارای انواعی هستند:

1- مخلوط معلق جامد در مایع: به این حالت از مخلوط سوسپانسیون یا تعلیق می گویند، مانند شن در آب یا شربت خاکشیر.

روی برچسب برخی از شربت ها عبارت ((قبل از مصرف خوب تکان دهید)) نوشته شده است. غالب این شربت ها سوسپانسیون هستند، مانند شربت معده.

2-مخلوط معلق گاز در مایع: حباب هایی که در آب، شامپو، ژل مو و... وجود دارد مثال بارز این گروه است.

3- مخلوط معلق جامد در گاز: این نوع مخلوط ها که منشا بزرگترین آلودگی های هوای شهری به حساب می آیند. ناشی از پخش ذرات بسیار ریز جامد در هوا هستند مثل ذرات دوده یا گرد و غبار در هوا.

4- مخلوط معلق مایع در گاز: قطرات ریز باران در هوا مخلوط سوخت و هوا در موتور اتومبیل و... مثال هایی از این مخلوط هستند.

5- مخلوط معلق مایع در مایع: مانند مخلوط نفت و آب روغن زیتون. به گروهی از مخلوط های معلق مایع در مایع امولسیون می گویند. امولسیون مخلوطی است که از جهاتی به محلول شباهت دارد، از این جهت که در آن قطره های بسیار ریز مایع اول در سراسر مایع دوم پخش شده است. در امولسیون ها ماده ای به نام امولسیون کننده وجود دارد.

• امولسیون کننده ها از چسبیدن قطرات مایع به یکدیگر و تشکیل قطرات بزرگتر و در نهایت دو لایه شدن مخلوط جلو گیری می کنند.

• به طور مثال در سس مایونز ماده ای به نام لسیتین که در زرده تخم مرغ وجود دارد، کار امولسیون کننده را انجام می دهد. سس مایونز در واقع عبارت است از امولسیون روغن در آب.

دستگاه عصبی مرکزی

دستگاه عصبی مرکزی از دو قسمت مغز و نخاع (medulla spinalis)تشکیل شده‌است. مغز در داخل حفره های جمجمه ای جای دارد نخاع نیز در داخل حفره نخاعی جای دارد و توسط ستون مهره‌ها حفاظت می‌شود. هم مغز و هم نخاع در داخل پوششی بنام مننژ قرار دارند و مایع مغزی نخاعی نیز فضای بین این اعضا و مننژ را پر کرده است.

دستگاه عصبی مرکزی از دو بخش ماده سفید و خاکستری تشکیل یافته‌است. ماده خاکستری حاوی سلول‌های عصبی و قسمت ابتدایی زواید آنها است و ماده سفید حاوی الیاف عصبی است.

قسمت های اصلی دستگاه عصبی

دستگاه عصبی به دو قسمت اصلی تقسیم می‌شود:
1. دستگاه عصبی مرکزی که شامل مغز و نخاع است.
2. دستگاه عصبی محیطی یا پیرامونی که شامل اعصاب مغزی، اعصاب نخاعی و دستگاه عصبی خودمختار می‌شود.

انواع مخلوط ها

• مخلوط ها دو نوع هستند:

۱-مخلوط های معلق (ناهمگن):مخلوطی که حداقل یکی از اجزای آن (معمولا آن که حجمش بیشتری دارد) مایع یا گاز باشد یعنی اجزا بتوانند حرکت کنند اگر چه با سختی انجام شود.

ویژگی مخلوط های معلّق:

1- پخش غیر یکنواخت هر جزء.                             2- قابل تشخیص بودن هر جزء.                 

3-ناپایدارند.                                                      4- شفاف اند.

• مخلوط معلق ( ناهمگن )، نوعی از مخلوط مواد است که در آن ماده ای بدون آن که درماده ی دیگر حل شده باشددر آن معلق است در مخلوط های مایع در مایع با گذشت زمان، یکی از مایعات رونشین می شود ( مانند مخلوط معلق روغن و آب ) ودرمخلوط های جامد در مایع، ماده ی جامد ته نشین می شود، مانند مخلوط معلق نشاسته در آب، ماسه در آب.